Armin Čusto, član Internacionalnog ekspertnog tima instituta za istraživanje zločina genocida Kanada
GOSPODO IZ SUDSKOG VIJEĆA IZDALI STE PRINCIPE PRAVA I LJUDSKOG DOSTOJANSTVA
Presudom Međunarodnog suda za bivšu Jugoslaviju predsjednik Republike Srpske i njen vrhovni komadant Radovan Karadžićm osuđen je na 40 godina zatvora, pri čemu je isti sud utvrdio odgovornost po sljedečim tačkama optužnice: 1. genocid u Srebrenici; 2.progon kao zločin protiv čovječnosti; 3. istrebljenje kao zločin protiv čovječnosti; 4. ubistvo kao zločin protiv čovječnosti; 5. ubistvo kao kršenje zakona ili običaja ratovanja; 6. deportacija kao zločin protiv čovječnosti; 7. nehumana djela, prisilno premještanje kao zločin protiv čovječnosti;, 8. širenje terora kao kršenje zakona ili običaja ratovanja; 9. protivpravni napadi na civile kao kršenje zakona ili običaja ratovanja; 10. uzimanje talaca kao kršenje zakona ili običaja ratovanja.
Glavni grad Bosne i Hercegovine Sarajevo sa najdužom opsadom u historiji modernog ratovanja, 1425 dana, preko 12.000 ubijenih od čega 1.500 djece, 50.000 teže i lakše ranjenih, sudsko vijeće je utvrdio da je Radovan Karadžić kriv za udruženi zločinački poduhvat tokom opsade Sarajeva.
Međutim mrlju na čitavu presudu sudskog vijeća predstavlja odluka da Radovan Karadžić nije odgovoran za genocid Prijedoru, Ključu, Foči, Sanskom Mostu, Vlasenici i Zvorniku, Bratuncu. Prema rijećima predsjednika sudskog vijeća O-Gon Kwona Tužilaštvo nije uvijerilo sud u postojanje genocidne namjere da se izvrši u genocid u navedenim opštinama u cilju potpunog ili djelomičnog uništenja bošnjačkog odnosno hrvatskog naroda. Radovan Karadžić je u pomenutim općinama kriv za udruženi zločinački poduhvat ali sud cijeni da tužilaštvo nije uspojelo dokazati postojanje mens rea i actus reus.
U analiziranju navedenih pojmova krenut ćemo redom.
Krivično djelo genocida prema članu 4. Statuta Međunarodnog suda za bivšu Jugoslaviju genocid podrazumjeva djelo sa namjerom da se u potpunosti ili djelomično uništi nacionalna, etnička, rasna ili vjerska grupa , pri čemu krivično djelo genocida obugvata sljedeće radnje: ubijanje pripadnika te grupe, nanošenje teške tjelesne ili duševne povrede pripadnicima te grupe,smišljeno nametanje pripadnicima te grupe životnih uslova koji su sračunati da dovedu do njenog potpunog ili djelimičnog fizičkog uništenja i uvođenje mjera kojima je cilj sprečavanje rađanja unutar te grupe i prisilno premještanje djece te grupe u drugu grupu.
Actus reus, objektivni elemenat genocida koji podrazumjeva izvršenje radnji genocida postavljenih u članu 4. Statuta MKSJ.
Mens rea, subjektivni elemenat genocida odnosno postanjanje genocidne namjere da se u potpunosti ili djelomično uništi nacionalna, etnička, rasna ili vjerska grupa. U dokazivanju genocidne namjere ili mens rea kod izvršioca mora postojati namjera da da krivičnim djelom genocida fizički u potpunosti ili djelomično uništi nacionalna, etnička, vjersna i i rasna grupa (dolus specialis i dolus coloratus).
Prijedor-ubijeno preko 5000 Bošnjaka i Hrvata od čega su večinu činili Bošnjaci, 30 hiljada zatočenih u logorima, 53 hiljade protjeranih odnosno 94 posto nesrpskog stanovništva je istribljeno sa područja grada Prijedora.
Ključ-ubijeno preko 700 Bošnjaka, 17. hiljada prisilno protjeranih. U odnosu broja ubijenih,93% činili su muškaraci 7% žene. Ubijani Ključani pronađeni su u jamama: Lanište i Stara pruga u Ključu, Golubnjači u Drvaru, Bunarevima u Ribniku, Tihotini u Bihaću, Hrastovoj glavici u Sanskom Mostu i Ravnice u Bosanskom Petrovcu. U Ključu je od oko 600 ekshumiranih žrtava bilo i 47 žena i 20 djece. Među tih 600 ekshumiranih je 112 lica starijih od 60 godina, od čega 77 u dobi od 60-70 godina, 21 lice u dobi od 70-80 godina, 8 lica u dobi od 80-90 godina i tri lica starija od 90 godina.Najmlađa ekshumirano žensko dijete je mala Amila Džaferagić rođena 1992. i ubijena 1992. (stara 9 mjeseci) i njen brat Almir, star 4 godine, a najstarija žena je Ramiza Ađemović rođena 1913, a ubijena 1992. Braća Denis (star pet godina) i Muris (star deset godina) Bećirović.Ekshumirano je devet žena starijih od 60 godina. Među 20 ekshumiranih maloljetnika bilo je sedam mlađih od 10 godina.Na području grada Ključa ekshumirano je 540 tijela ukupno (GENOCID U KLJUČU dr. Emir Ramić).
Zvornik-ubijeno preko 2700 osoba, preko 500 osoba se vodi nestalo.Iz samog Zvornika je izvršeno prisilno protjerivanje/deportacija 15.436 osoba u Mađarsku i Austriju. Bošnjaci masovno odvođeni u logore fabrika Alhos, Zgrada u Drinjači (Dom kulture) (od maja do juna 1992); Fabrika “Standard” (od aprila do kraja juna 1992). Dom kulture u Čelopeku (od maja do juna 1992), Tehnička škola u Karakaju (od maja do juna 1992); Preduzeće “Novi izvor” (29. maja do 30. jula 1992); Poljoprivredno dobro Ekonomija (od aprila do decembra 1992).U Zvorniku uništeno 28 džamija, među kojima one: u Đulićima, u Kula Gradu, u Kozluku, u Divićima, u Snagovu, u Novom Selu, u Skočiću, u Svrakama, u Drinjači, u Glumini, u Donjoj Kamenici, u Gornjoj Kamenici, u Klisi, u Kovačevićima, u Rijeci, u Selimovićim. Ekspertni tim za traženje nestalih Kantonalnog tužiteljstva iz Tuzle, maja mjeseca 2008, ekshumirao je 30 tijela iz primarne masovne grobnice Ulice kod zvorničkog naselja Karakaj. Od toga su 23 kompletna i 7 nekompletnih skeletnih ostataka Bošnjaka, žrtava zločina genocida počinjenog aprila mjeseca 1992. godine u Zvorniku. Od jula do oktobra mjeseca 2003. godine ekshumirana je masovne grobnice na lokalitetu Crni vrh kod Zvornika iz koje je izvađeno ukupno 628 posmrtnih ostataka. U njoj su pronađeni skeleti djece, žena i odraslih muškaraca. Osim Crnog Vrha na teritoriji općine Zvornik pronađene su i druge masovne grobnice na lokacijama: Ramin grob gdje su pronađena 274 tijela, Berbića groblje 69 tijela, Kazabašča 132 tijela itd. Do sada je ekshumirano oko 1.200 ljudi, od čega je 500 identifikovano i sahranjeno na šehidskom mezarju u Memićima, Kalesiji, ali i pojedinačno u selima odakle potječu žrtve. Još 1.533 civilne žrtve sa područja ove općine su registrirane kao prisilno nestale (Genocid u Zvorniku-dr. Emir Ramić).
Foča-ubijeno preko 1900 osoba, pri čemu su večinu činili Bošnjaci, preko 850 se vodi kao nestalo. U vršenju genocida i etničkog čiščenja nesrpsko stanovništvo odvođeno u logore od kojih su najpoznatiji: logor Buk bijeli, srednja škola u Kalinoviku- “Partizan”, KP dom Foča. Bošnjakinje su odvajane gdje su izvršenja masovna silovanja, a vjerrski i kulturni spomenici Bošnjaka su u cijelosti srušeni i uništeni.
Sanski Most-ubijeno preko 800 Bošnjaka u genocidnom pohodu, a tjela ubijenih su masovno pronalažena u masovnim grobnicama od čega su najveće masovne grobnice u Hrastova glavica i Sasina. Nehumana i nečovječna postupanja prema civilima posebno su bila izražena u logorima: “Betonirka“, “Sanakerm“, Sportska dvorana, zgrada MUP-a, fabrika “Krings“ i dr. Fizičko i psihičko zlostavljanje praćeno je uskraćivanjem vode, hrane, spavanja. Veliki broj logoraša iz Sanskog Mosta je odveden u logor Manjača, pri čemu je usput umrlo više njih. U tom logoru je vojna policija zatočenike tukla motkama, kablovima, palicama i sličnim predmetima. Masovna ubijanja su vršena i u Lušci Palanci, gdje su ubijeni mnogi Bošnjaci. Većina muškaraca je završila u logoru Manjača. Veliki broj stanovnika je protjeran sa svojih ognjišta. U Sanskom Mostu su tokom agresije porušene sve džamije i katoličke crkve. Srušeno je 27 džamija i 4 katoličke crkve (http://www.inmedia.ba/genocid-u-sanskom-mostu/).
Bratunac, prema dosadašnjim istraživanjima, broj ubijenih iznosi oko 3.600 žrtava genocida.Iako broj identifikovanih žrtava genocida do danas još nije konačan, do sada je pronađeno 603 civilne žrtve genocida u Bratuncu. Najmlađa žrtva bila je šestomjesečna beba, a najstarija žrtva imala je 110 godina. Bošnjaci odvođeni u logore gdje su mučeni, ubijani od čega su najpoznatiji logori, logor Osnovne škole-Vuk Karadžić, logor-fudbalksi stadion, crkva u Kravici koja je pretvorena u logor. 13. jula 1995 u jednom velikom skladištu u selu Kravici ubijeno je više od 1.000 muškaraca Bošnjaka, dok su tijela žrtava u noći 14. jula 1995 prevezena do dvije velike masovne grobnice u obližnjim selima Glogova i Ravnice (Genocid u Bratuncu-dr. Emir Ramić).
Vlasenica, srpske snage su ubile oko 2.600 Bošnjaka. Od tog broja u sigurnoj zoni UN-a Srebrenica ubijeno je oko 1100 Bošnjaka. Od ukupnog broja Bošnjaka Vlasenice (18.727) srpske snage su prisilno protjerale oko 16.000 Bošnjaka uništeno je svih 25 vjerskih objekata uslimana/Bošnjaka koji su predstavljali glavni simbol vjerske i kulturne pripadnosti ove nacionalne grupe; oko 700 žena iz Vlasenice izloženo je najtežim oblicima torture, a veliki broj njih je silovan; kroz logor Sušica prošlo je preko 8.000 Bošnjaka. Od ukupno 14.037 punoljetnih stanovnika Bošnjaka, sa pravom glasa, koliko ih je bilo na području općine Vlaseenica 1991. godine, 6 godina kasnije, dakle, 1997. u Vlasenici je živjelo samo 7 punoljetnih Bošnjaka. Dakle, 14.030 punoljetnih stanovnika općine Vlasenica muslimanske nacionalnosti je ubijeno ili prisilno protjerano (Genocid u Vlasenici-dr. Emir Ramić).
Popisom stanovništva iz 1992. godine i njegovim pažljivim analiziranjem u gore navedenim gradovima bošnjačko stanovništvo je činilo večinu ili relativnu večinu. Srpsko rukovodstvo na čelu sa Radovanom Karadžićem, vojnim formacijama pomognuto državom Srbijom i njenim vojnim i političkim snagama u cilju realizacije svojih planova i stvaranje etnički čiste srpske države, jedini način nastanka takve države jeste bilo potpuno ili djelomično uništenje nesrpskog stanovništva. OD 1992-1995 godine iz navedenih opčina je u potunosti protjerano nesrpsko stanovništvo, večina je ubijena, a pri tome oni koji niju su odvođeni u logore gdje su bili izloženi torturama, od čega je veliko broj preminuo usljed zadobijenih povreda. Žene i djeca su razdvajanje od muškaraca, i odvođene su u logore gdje su silovane sa nanosima velikih tjelesnih povreda u cilju potpunog uništenja njene ličnosti. Način ubijanja, odvođenja u logore, razdvajanje muškaraca, žena i djece, sprečavaja rađanja djece, ispunjavaju se svi elementi na kojima počiva krivično djelo genocida odnosno actus reus i mens rea. Pri izvršenju navednih radnji postojala je saglasnost političkog i vojnog vrha pračni izdatim komandama od strane Radovana Karadžića i generala prema izvršiocima ubistava. Ova analiza jeste ustvari sadržaj presuda u kojem je isti sud generale i vojnike vojske RS osudio za genocid. Postavlja se pitanje zbog čega sudsko vijeće danas nije moglo naći snage da i u gore navedenim općinama Radovana Karadžića osuditi za genocid.
Sud koji je utvrdio da je Radovan Karadžić odgovoran za geniocid u Srebrenici prema elmentima genocida uopće se ne razlikuje od genocida u Bratuncu, Prijedoru, Vlasenici, Ključu, Sanskom Mostu, Foči i Zvorniku.
Navedna odluka prema svim uzusima prava, pravne nauke, dokumenata koji se bave krivičnim djelom genocida predstavlja udar na dostojanstvo svih onih koji su bili žrtva genocidne politike i ideologije. Navedan presuda neće doprinjeti utvrđenju istine i djelomičnog zadovoljenja pravde. Međunarodni sud za bivšu Jugoslaviju ovom prvostepenom odlukom izado je principe prava i pravnih norma jer je zažmirio pred očiglednim dokazima i nejasnim tumačenjem termina mens rea i actus resus.
Pitanje koje se samo po sebi nameće sudskom vijeću Međunarodnog suda za bivšu Jugoslaviju koji je postupao u navedenom predmetu: Gospodo iz sudskog vijeća da li su Bošnjaci u potunosti trebali biti uništeni da bi vi dosudili genocid u gore navedenim općinama?